日本茶とは

日本茶の魅力とは何か。日本茶の歴史と文化、
さまざまな種類や楽しみ方をお伝えします。

ชาเป็นพืชใบเลี้ยงคู่อยู่ในตระกูลคามิวเลีย (Camellia) ชามีสองสายพันธุ์ คือ ชาสายพันธุ์จีน (Camellia Sinensis var.sinensis) และชาอัสสัม (Camellia Sinensis var.assamica) ชาทั้งสองสายพันธุ์เพาะปลูกง่าย ชาสายพันธุ์จีนจะมีขนาดใบเล็กกว่าชาอัสสัม ปลายใบไม่แหลม ทนต่อสภาพอากาศที่หนาวเย็น ส่วนใหญ่ใช้ผลิตชาเขียว ชาญี่ปุ่นส่วนใหญ่เป็นชาสายพันธุ์จีน ส่วนชาอัสสัมนั้นใบจะมีขนาดใหญ่กว่าชาสายพันธุ์จีน ปลายใบจะแหลม ไม่ทนต่อสภาพอากาศที่หนาวเย็น ชาอัสสัมจะใช้ผลิตชาฝรั่ง เมียงที่คนไทยภาคเหนือ และในประเทศพม่าเคี้ยวบริโภคนั้นก็คือ ใบชาอัสสัมที่นำมานึ่งแล้วหมัก รับประทานนั่นเอง

日本茶の歴史・文化
ประวัติความเป็นมาและวัฒนธรรมในการดื่มชาของญี่ปุ่น

喫茶の歴史は1000年以上前から。茶道や煎茶の製法など独自の日本茶文化に発展しています。

∴喫茶のはじまり

日本最古の喫茶の記録は、815年に僧・永忠が嵯峨天皇に茶を奉るというもの。

∴茶の栽培の開始

1191年、栄西禅師が茶の種子を中国から持ち帰り、栽培をはじめました。

∴日本茶文化の発達

鎌倉時代から日本独自のお茶文化が発展し、1500年代には茶道が完成しました。

∴独自製法の開発

1738年に、蒸気で加熱する煎茶の製法が確立し、1835年に「玉露」が発明され、日本独自の製法による日本茶が製造されるようになりました。

ประเทศญี่ปุ่นมีวัฒนธรรมการดื่มชาเขียวมานานกว่าหนึ่งพันปี โดยพระภิกษุที่เดินทางไปศึกษาพระธรรมที่ประเทศจีน ได้นำวัฒนธรรมการดื่มชาจากจีนกลับมาเผยแพร่ในญี่ปุ่น
การดื่มชาที่ปรากฎขึ้นครั้งแรกในญี่ปุ่นนั้น มีบันทึกไว้ในปีค.ศ.815 พระภิกษุนาม “เออิฉู” ได้นำชาจากจีนมาชงถวายแด่ “ซากะเทนโน” จักรพรรดิญี่ปุ่นในขณะนั้น การดื่มชาในญี่ปุ่นช่วงแรกจะดื่มเฉพาะกลุ่มเจ้านายซามูไร พระภิกษุ บุคคลชั้นสูงเท่านั้น โดยชาที่ดื่มจะเป็นประเภทมัชชาที่ชงด้วยวิธีการชงแบบจีน
ต่อมาในปีค.ศ.1191 พระภิกษุนาม “โยไซอิ” (เออิไซอิ) ได้นำเมล็ดชาเขียวมาจากจีน และเขียนหนังสือเกี่ยวกับชาเขียว "คิสสะโยโจคิ"【喫茶養生記】ซึ่งเป็นหนังสือเล่มแรกเกี่ยวกับชาเขียว เป็นหนังสือทางแพทย์ศาสตร์  โดยเขียนในบันทึกไว้ว่า “ชาเป็นสมุนไพรที่ช่วยป้องกันและรักษาสุขภาพ ทำให้อายุยืนยาว” อีกทั้งแนะนำวิธีการปลูกชา กรรมวิธีการทำชา และวิธีการดื่มชาด้วย ตั้งแต่นั้นมาจึงมีการผลิตและดื่มชากันกว้างขวางมากขึ้น และเริ่มพัฒนาวิธีการผลิตต่อมาเรื่อยๆ จนมีลักษณะเฉพาะตัวที่เรียกกันว่า “ชาเขียวญี่ปุ่น” ในปัจจุบัน

日本茶の種類・製法
ประเภทของชาญี่ปุ่น และวิธีการผลิต

日本茶は、主に蒸気の加熱によって発酵をとめることが特徴です。緑茶がもつ本来の味、香り、水色を味わうことができます。

การหมักใบชาที่เก็บมาจากไร่ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์ชาลักษณะต่างกัน ชาอู่หลงผ่านกรรมวิธีหมักใบชาระยะสั้นๆในกระบวนการผลิต ส่วนชาฝรั่งเป็นชาที่ผ่านกรรมวิธีหมักหรือปล่อยให้เกิดการออกซิเดชั่น อย่างเต็มที่ในขบวนการผลิต แต่สำหรับชาเขียวเป็นชาที่ไม่ผ่านการหมัก แต่รักษาสภาพใบเขียว ไม่ให้เกิดการออกซิเดชั่นหรือเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล
หากแบ่งชาเขียวตามกรรมวิธีการผลิต สามารถแบ่งได้เป็นสองประเภท คือ 1) การนำชาเขียวมาคั่วบนหม้อ ให้ความชื้นในใบชาลดลง ซึ่งเป็นวิธีการผลิต “ชาเขียวแบบจีน” และ 2) การนำใบชามานึ่งหรืออบ แล้วนวดจนแห้ง เป็นการผลิต “ชาเขียวแบบญี่ปุ่น”

∴煎茶 “เซนชา”

新葉を摘んで、すぐに蒸して揉んで作ります。日本茶の70%は煎茶が占めます。

“เซนชา” คือ ชาเขียวที่ได้จากการนำใบอ่อนที่เด็ดจากต้นชาใหม่ๆ ผ่านกระบวนการอบไอน้ำ 30-40 วินาที แล้วนวดให้แห้ง น้ำชาจะมีสีเขียวเหลือง กว่า 70% ของชาเขียวในประเทศญี่ปุ่นเป็นเซนชา

∴深蒸し煎茶 “ฟุคะมูชิเซนชา”

煎茶の一つですが、蒸し時間を長くして、うま味や水色を引き出しています。

“ฟุคะมูชิเซนชา” คือ เซนชาที่ใช้เวลาอบไอน้ำนาน 1-2 นาที แล้วนวดให้แห้ง การอบไอน้ำเป็นเวลานานจะทำให้รสฝาดในชาน้อยลง น้ำชาจะมีรสหวาน สีเขียวข้น คาโกชิมาชาส่วนใหญ่เป็นฟุคะมูชิเซนชา

∴番茶 “บังชา”

新葉が伸びて固くなった葉や茎などを原料にして作った緑茶です。

“บังชา” คือ ยอดใบชาที่เก็บเลยช่วงอ่อน หรือใบชาที่ตัดในช่วงฤดูร้อน นำมาอบไอน้ำแล้วนวดให้แห้ง น้ำชาจะมีสีเหลืองและมีกลิ่นหอม

∴ほうじ茶 “โฮจิชา”

番茶や茎茶を強火で炒って作ります。香ばしさが特徴です。

“โฮจิชา” คือ บังชาที่นำมาคั่วด้วยไฟแรงสูงแล้วทำให้แห้ง โฮจิชาจะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว น้ำชาจะมีสีเหลืองส้ม

∴玄米茶 “เกนไมชา”

番茶に炒った米を混ぜたお茶です。米菓子のような香ばしい香りが特徴です。

“เกนไมชา” คือ เซนชาหรือบังชาที่ผสมกับข้าวคั่ว หรือข้าวขาวที่นำไปอบไอน้ำแล้วทำให้แห้ง นำไปคั่วจนเป็นสีน้ำตาลอ่อนหรือเกือบไหม้ เกนไมชามีจุดเด่นอยู่ที่ความหอมของกลิ่นข้าวคั่ว น้ำชามีสีเหลืองเขียว

日本茶の成分と健康への効果効能
สารอาหารและสรรพคุณของชาเขียว

日本茶は、無糖でノンカロリーなのにおいしく、食事や甘味との相性もよい嗜好飲料です。近年は、健康への効果についても多くの研究があり、健康飲料として世界的に注目されています。日本茶の体に良い成分について、代表的なものを紹介します。

ตั้งแต่โบราณชาเขียวถูกใช้เป็นสมุนไพรในการรักษาหรือยับยั้งโรคต่างๆ จวบจนปัจจุบันยังมีการวิจัยค้นคว้าอย่างต่อเนื่องถึงสรรพคุณของสารอาหารที่มีอยู่ในชาเขียว ลองมาดูกันซิว่าในชาเขียวมีสารอาหารประเภทใดบ้าง และมีสรรพคุณอย่างไร

成分
ประเภทสารอาหาร
カテキン類
แคททีชิน(catechin)
主な効能
สรรพคุณ
抗酸化作用があります。
血糖値や悪玉コレステロールの上昇を抑えます。
食中毒菌の殺菌し、虫歯菌を抑制します。
ยับยั้งการเติบโตของเซลมะเร็งและยับยั้ง การสร้างสารไนโตรซามิน ซึ่งก่อให้เกิดมะเร็ง
ลดการทำงานของเอนไซน์ไม่ให้ย่อยสลายแป้งให้กลาย
เป็นน้ำตาลกลูโคส ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
และระดับไขมันในเส้นเลือด
ช่วยฆ่าเชื้อแบคทีเรีย cholera ในลำใส้ที่ก่อให้เกิดอาการท้องเสีย และช่วยเพิ่มแบคทีเรีย bifidobacteria ในลำใส้ ซึ่งเป็นแบคทีเรียที่ดีต่อร่างกาย
ควบคุมระดับโคเลสเตอรอลเสีย(LDL)ในเลือดไม่ให้สูง
ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียในช่องปากที่เป็นสาเหตุให้ ฟันผุ และป้องก้นกลิ่นปาก
備考
หมายเหตุ
お茶一杯に70-120mgのカテキンが含まれています。
น้ำชา1แก้วมีแคททีชินประมาณ 70-120mg
成分
ประเภทสารอาหาร
カフェイン
คาแฟอีน(caffeine)
主な効能
สรรพคุณ
疲労回復、覚醒、利尿作用があります。
脂肪燃焼や酔い覚ましの効果があります。
ช่วยกระตุ้นประสาท กระตุ้นสมองให้แจ่มใส หายง่วง
ช่วยขับปัสสาวะ
ช่วยขับสลายไขมัน
ช่วยขับแอลกอฮอลในร่างกายให้สร่างจากการเมาค้าง
กระตุ้นการทำงานของหัวใจ ทำให้เลือดไหลเวียนดี
備考
หมายเหตุ
お茶一杯に30-50mgのカフェインが含まれています。
น้ำชา1แก้วมีคาแฟอีนประมาณ 30-50mg
成分
ประเภทสารอาหาร
テアニン
ทีนีน(theanine)
主な効能
สรรพคุณ
カフェインの作用を穏やかにし、リラックス効果があります。
ช่วยลดการทำงานของคาแฟอีนให้อ่อนลง
ทำให้เซลประสาทสมองผ่อน
備考
หมายเหตุ
上級煎茶やかぶせ茶、玉露に多く含まれます。
ทีนีนมีอยู่มากในเซนชาที่มีคุณภาพสูง เกียวคุโระชา กาบุเซชา หรือชาที่คลุมยอดก่อนตัด
成分
ประเภทสารอาหาร
ビタミンC
วิตามิน ซี
主な効能
สรรพคุณ
抗酸化作用、免疫力向上、疲労回復などの効果があります。
ช่วยฟื้นฟูร่างกาย ป้องกันไข้หวัด และทำให้ผิวสวย แคททีชินช่วยป้องกันวิตามินซีไม่ให้ละลายในน้ำร้อน การดื่มน้ำชา 5แก้ว เท่ากับการรับประทานน้ำเลมอน(lemon)100g จะได้รับวิตามินซีเท่ากันคือ 50mg
備考
หมายเหตุ
1日に必要なビタミンC100 mgを10杯のお茶で摂取できます。
ปกติร่างกายต้องการ วิตามินซีวันละ100 mg เท่ากับการดื่มชา 10แก้ว
成分
ประเภทสารอาหาร
フッ素
ฟูลออรีน (fluorine)
主な効能
สรรพคุณ
歯の表面を強くします。
ช่วยทำให้ผิวฝันแข็งแรง ป้องกันฟันผุ
備考
หมายเหตุ
煎茶1杯に160ppm 含まれ、番茶には150-350ppm含まれます。
ในเซนชามีฟลูออรีน ประมาณ 160ppm บังชามีประมาณ150-350ppm
成分
ประเภทสารอาหาร
ミネラル
เกลือแร่ (mineral)
主な効能
สรรพคุณ
ミネラルは新陳代謝を円滑にします。お茶を飲むことでミネラルが補給され、熱中症対策になります。
ใบชามีเกลือแร่ พวกโปตัสเซียม แมกนีเซียม และเหล็กอยู่มาก ช่วยป้องกันอาการหน้ามืดเป็นลม
成分
ประเภทสารอาหาร
サポニン
ซับโพนิน(saponin)
主な効能
สรรพคุณ
インシュリン作用、疲労回復、血栓の予防などの効果があります。
ช่วยเสริมการทำงานของอินซูลิน ทำให้ร่างกายมีพลัง ป้องกันการเกิดthrombosis หรือการเกิดลิ่มเลือด ในเส้นเลือดอันเป็นสาเหตุของเส้นเลือดอุดตัน
備考
หมายเหตุ
粉末茶や抹茶を点てたとき、サポニンの性質で泡が立ちます。
ฟุนมัทสึชาและมัชชาหากผสมกับน้ำแล้วคนจะเกิดฟองขึ้น เนื่องจากมีซับโพนินเป็นตัวทำให้เกิดฟอง